Η Τρίτη ηλικία είναι η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη ηλικιακή ομάδα καθώς υπολογίζεται ότι το 2050 το 1/3 του πληθυσμού θα είναι άτομα τρίτης ηλικίας αφού το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σήμερα για τις γυναίκες στα 80 έτη και για τους άνδρες στα 77 έτη και αναφέρεται ότι το 2300 θα ξεπεράσει τα 100 έτη.

Σήμερα λέμε ηλικιωμένο κάποιον που υπερβαίνει την ηλικία των 65 ετών, όμως η χρονολογική ηλικία του κάθε ανθρώπου δεν αντιστοιχεί στην πραγματική-βιολογική ηλικία του.

Γήρανση, λοιπόν είναι μία φυσιολογική και αναπόφευκτη βιολογική διαδικασία-προγραμματισμένη από τα κύτταρα- που επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντολογικούς παράγοντες, τον τρόπο διαβίωσης και με την οποία πραγματοποιείται προοδευτική εκφύλιση των κυτταρικών λειτουργιών.

Πρακτικά αναγνωρίζονται 3 μοντέλα γήρανσης:

• Το 10-15% γερνά χωρίς να παρουσιάζει σημαντικές ασθένειες, διατηρούμενοι σε άριστη γενική κατάσταση- «ΙΚΑΝΟΙ» («FIT»)
• Αυτοί που παρουσιάζουν πολλαπλές παθολογίες με έντονη εξασθένηση των λειτουργιών – «ΕΥΠΑΘΕΙΣ» («FRAIL»)
• Η ενδιάμεση ομάδα, η πολυπληθέστερη- οι οποίοι παρουσιάζουν μέτρα βαρύτητας προβλήματα- «ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΙ» («VULNERABLE»)

Επειδή όμως πολλές επιπτώσεις της γήρανσης δεν είναι συνέπεια της φυσιολογικής φθοράς αλλά αποτέλεσμα των επιλογών μας το πότε και πως αρχίζει να γερνά κάποιος είναι διαφορετική διαδικασία για τον καθένα μας.

Ο κύριος μηχανισμός της γήρανσης εντοπίζεται στα ΤΕΛΟΜΕΡΗ-(το τελευταίο μέρος των χρωμοσωμάτων, τα οποία ρυθμίζουν την διάρκεια ζωής και τον τρόπο που γερνάμε και θεωρούνται τα ρολόγια που μετρούν τον χρόνο ζωής που απομένει σε κάθε κύτταρο).

Το μήκος των τελομερών μειώνεται σταδιακά με κάθε κυτταρική διαίρεση μέχρις ότου το μήκος τους φτάσει σε ένα οριακό σημείο το οποίο σηματοδοτεί τη μη αντιστρεπτική παύση πολλαπλασιασμού των κυττάρων δηλαδή τη γήρανση και τελικά τον θάνατο.

Όσο ο τρόπος ζωής προκαλεί φθορές στα κύτταρα (πχ οξειδωτικό στρές) τόσο πιο πολλοί κυτταρικοί πολλαπλασιασμοί γίνονται για να αποκατασταθούν οι βλάβες και τόσο πιο γρήγορα καταναλώνονται τα τελομερή (Σε αντίθεση τα καρκινικά κύτταρα φέρνουν ενεργή τελομεράση η οποία διατηρεί το μήκος των τελομερών και ως εκτούτου, αυτά δεν γηράσκουν).

Το πρόγραμμα ΕΝΕΡΓΟΣ ΓΗΡΑΝΣΗ αποτελεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και αντιμετώπιση .ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ!

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Βιοχημικές εξετάσεις

• Γλυκόζη. Τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας εμφανίζουν μικρή αλλά σταθερή αύξηση με την ηλικία (~ 2-5 mg/dl, μετά την ηλικία των 50 ετών) παράλληλα με την μείωση της ανοχής στην γλυκόζη. Τα επίπεδα ινσουλίνης είναι συνήθως υψηλότερα στα άτομα ηλικίας > 60 έτη λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη, της μειωμένης απόκρισης του μυϊκού ιστού στην ινσουλίνη και του μειωμένου αριθμού υποδοχέων ινσουλίνης.
• ΗΒΑ1C (Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη). Προτείνεται ως στόχος σε ηλικιωμένα άτομα > 65 η HBA1C < 7.5 καθώς μελέτες δείχνουν ότι οι ηλικιωμένοι δεν θα ωφεληθούν από τον αυστηρό γλυκαιμικό έλεγχο που αντιθέτως μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνη υπογλυκαιμία.
• Ηλεκτρολύτες (Νa, K). Είναι αμετάβλητα με την ηλικία. Ίσως το K να είναι ελαφρώς πιο αυξημένο.
• Νεφρική λειτουργία. Έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας κατά 30-50%
  Ουρία: Παρατηρείται μια μέτρια αλλά σταθερή αύξηση της σε άτομα > 65 ετών. Δεν αντικατοπτρίζει με ακρίβεια τη νεφρική λειτουργία γιατί επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες.
  Πχ. Αυξημένη ποσότητα λευκωμάτων στο διαιτολόγιο, αφυδάτωση, λήψη διουρητικών κ.α. αυξάνουν την τιμή της ουρίας. Μειωμένη ποσότητα λευκωμάτων, σοβαρή ηπατική νόσος, καταβολισμός λευκωμάτων λόγω ελάττωσης της μάζας σώματος, ελαττώνουν την ουρία.
  Κρεατινίνη: η ελάττωση του μυϊκού ιστού συνεπάγεται μειωμένη παραγωγή κρεατινίνης με αποτέλεσμα τα επίπεδά της να είναι φυσιολογικά αποκρύπτοντας πιθανή νεφρική ανεπάρκεια
  Κάθαρση κρεατινίνης: Ακριβέστερη εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας
• Ηπατική λειτουργία. Δεν επηρεάζεται σημαντικά
  SGOT, SGPT: δεν επηρεάζονται
  BIL: μικρή μείωση λόγω της μείωσης της αιμοσφαιρίνης (Hb)
  γGT: αυξάνεται ελαφρώς. Επηρεάζεται από την πολυφαρμακία, κατανάλωση αλκοόλ, αποφρακτική καρδιακή ανεπάρκεια κ.α.
  Αλκαλική φωσφατάση: Δεν επηρεάζεται από την ηλικία εάν αποκλειστούν παθολογικές καταστάσεις συχνές στην Τρίτη ηλικία όπως ηπατική νόσος, κατάγματα, οστεομαλακια, νόσος Paget, οστικές μεταστάσεις κ.α.
• Λιπίδια. Τα επίπεδα της ολικής χοληστερίνης, της HDL και της LDL, και των τριγλυκεριδίων αυξάνουν μέχρι την ηλικία των 80 ετών και μετά μένουν σταθερά ή μειώνονται λόγω ελλιπούς διατροφής και κακής απορρόφησης.
• Πρωτεΐνες: Ελαφρά μείωση στα ολικά λευκώματα του ορού ή στην αλβουμίνη σε ηλικίες > 60 ετών. Χαμηλά επίπεδα αλβουμίνης στον ορό είναι η πιο συνήθης αιτία των χαμηλών συγκεντρώσεων ασβεστίου στους ηλικιωμένους.
• Ένζυμα:
  -CPK μειώνεται > 70 έτη (μείωση μυϊκής μάζας).
  -LDH-μικρή αύξηση με την ηλικία. Η LDH είναι ένα ένζυμο που βρίσκεται εντός των κυττάρων όλων των ιστών και η αύξησή της είναι δείκτης κυτταρικής βλάβης.
• Καρδιακοί δείκτες
  -Δείκτες διάγνωσης και εκτίμισης της βαρύτητας της καρδιακής ανεπάρκειας:
  *ΒΝP (brain natriuretic peptide)
  *NT-proBNP (N-terminal pro-brain natriuretic peptide)

ΗΛΙΚΙΑ	ΟΧΙ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ	ΝΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ
< 50	< 50	>450
50 – 70	< 75	>900
>75	<250	>1800

 

• Τροπονίνη. Είναι πρωτεΐνες που βρίσκονται μόνο στον καρδιακό μύ και ελευθερώνονται στην κυκλοφορία κατόπιν καρδιακής βλάβης. Η υψηλής ευαισθησίας καρδιακή τροπονίνη Τ (hs-cTnT) είναι σημαντικό εργαλείο για την διάγνωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου (ΟΕΜ)
• Καρκινικοί δείκτες.
  -PSA. Αυξάνεται με την ηλικία λόγω υπερτροφίας του προστατικού αδένα, των φλεγμονών αλλά ο λόγος free PSA/total PSA φαίνεται να είναι ανεξάρτητος από την ηλικία.

• Οστικοί δείκτες. Εμφανίζουν βιολογική μεταβλητότητα όσον αφορά την ηλικία αλλά και το φύλο.
  -προπεπτίδια του προκολλαγόνου τύπου Ι (PINP) -δείκτης οστικής παραγωγής
  -Διασταυρούμενα τελοπεπτίδια του κολλαγόνου τύπου Ι (CTx ή β-cross laps) -δείκτης οστικής απορρόφησης
  Η εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται από επιτάχυνση του ρυθμού του οστικού μεταβολισμού με αποτέλεσμα αύξηση τόσο των δεικτών οστικής παραγωγής όσο και των δεικτών οστικής απορρόφησης με τον ρυθμό οστικής απορρόφησης να υπερτερεί έναντι του ρυθμού οστικής παραγωγής, ενώ στους άντρες η αύξηση είναι χαμηλότερη.
  -ασβέστιο. Παραμένει σταθερό ή οριακά αυξάνεται σε ηλικίες 60 - 90
  -μειώνεται σημαντικά σε ηλικία > 90 λόγω:α)μηδαμινής έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία (μειωμένη σύνθεση 25-ΟΗ Vit D ) β) μειωμένης μετατροπής της σε 1,25-ΟΗ vit D λόγω νεφρικής ανεπάρκειας γ) χαμηλών επιπέδων αλβουμίνης
  -φωσφόρος. Τα επίπεδα ελαττώνονται με την ηλικία κυρίως στους άνδρες
• Βιταμίνες.
  Β12: Συχνά τα επίπεδα είναι χαμηλά κυρίως λόγω ελλιπούς απορρόφησης από το γαστρεντερικό. Η έλλειψη της οδηγεί σε μεγαλοβλαστική αναιμία, νευρολογικές διαταραχές, άνοια και οστεοπόρωση. Επίσης η κατάχρηση αλκοόλ οδηγεί σε ανεπάρκεια Β12
  Φυλλικό οξύ: μειωμένα επίπεδα φυλλικού οξέως σε ηλικίες >65. Τα αποθέματα του φυλλικού οξέως στον οργανισμό είναι πολύ λίγα με αποτέλεσμα συνήθεις διαταραχές που παρατηρούνται στο γήρας όπως πρόσληψης (κακή διατροφή) δυσαπορρόφησης (πχ γαστρεντερίτιδες, φλεγμονώδεις νόσους κ.α.) οδηγούν μέσα σε λίγες εβδομάδες σε ανεπάρκεια φυλλικού οξέως. Άλλα αίτια ανεπάρκειας είναι η λήψη φαρμάκων όπως sulfasalazine και τα αντιεπιληπτικά κ.α.
  Βιταμίνη D: μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων παρουσιάζει ανεπάρκεια βιταμίνης D λόγω μειωμένης διαιτητικής πρόσληψης (ελλιπούς διατροφής) μειωμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, εκφυλισμός της ικανότητας του δέρματος για σύνθεση βιταμίνης D, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια.
• Αναιμία. περισσότερο από τα 2/3 των αναιμιών στους ηλικιωμένους οφείλονται:
  α)σε έλλειψη θρεπτικών συστατικών (fe, vit B12 και/ή φυλλικό οξύ)
  β)σε χρόνια νόσο/φλεγμονή
  Οι αποθήκες του Fe εξαντλούνται όταν η φερριτίνη είναι < 12 mg/L ανεξαρτήτως ηλικίας. Δεδομένου όμως ότι τα επίπεδα φερριτίνης αυξάνουν με την ηλικία, φυσιολογικά επίπεδα φερριτίνης στους ηλικιωμένους δεν αποκλείουν την ανεπάρκεια Fe(σιδήρου).

Ορμονικές μεταβολές.
-Μείωση των επιπέδων οιστρογόνων στις γυναίκες
-Μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης στους άνδρες.
Η κλινική σημασία αυτών των μεταβολών ποικίλλει και σχετίζεται με την μειωμένη πρωτεινοσύνθεση, μείωση της μυϊκής και οστικής μάζας, αύξηση της λιπώδους μάζας, αντίσταση στην ινσουλίνη, αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, αυξημένα αγγειοκινητικά συμπτώματα, καχεξία, κατάθλιψη, αναιμία, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και της στυτικής δυσλειτουργίας, μείωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού.

Διατροφή στην Τρίτη ηλικία

Μια ισορροπημένη διατροφή εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ηλικιωμένους και συμβάλει στο να είναι η Τρίτη ηλικία μια δημιουργική περίοδος.

Ενέργεια. Οι ενεργειακές απαιτήσεις μειώνονται με την ηλικία λόγω μεταβολών στο βάρος σώματος, εναπόθεσης περισσότερου λιπώδους ιστού, μείωσης του βασικού μεταβολισμού, μείωσης της φυσικής δραστηριότητας. Συνίσταται η ημερήσια θερμιδική πρόσληψη 1900 – 2300 kcal

Φυσική δραστηριότητα. 30-60 λεπτά περπάτημα ημερησίως δρουν ενεργητικά στην όρεξη, στην τόνωση, στην ενδυνάμωση του μυϊκού ιστού και στην βελτίωση της ισορροπίας.

Πρωτεΐνες. 1gr/kg σωματικού βάρους υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη.

Υδατάνθρακες. Το 50 -60 % της προσλαμβανόμενης ενέργειας πρέπει αν προέρχεται από υδατάνθρακες. Το 45-50% αυτών των θερμίδων να προέρχονται από σύνθετους υδατάνθρακες και φυσικά σάκχαρα φρούτων και λαχανικών και λιγότερο από 10% από επεξεργασμένα σάκχαρα.

Λίπη. <30% της προσλαμβανόμενης ενέργειας. Τρόφιμα με κορεσμένα λιπαρά σε μικρή ποσότητα ενώ αυτά με περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα ή μονοακόρεστα λιπαρά να είναι μεγαλύτερη.

Φυτικές ίνες. Συστήνεται η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών 20-30gr ημερησίως (ολικής αλέσεως προϊόντα, φρούτα, λαχανικά)

• Περισσότερες πληροφορίες και διατροφικοί οδηγοί:

  www.diatrofikoiodigoi.gr